Een reis door het Apenland Betoog: 'is het representatief voor de Verlichting?'

Een reis door het Apenland

De verlichting was een tijd van verandering. De manier van denken werd over het algemeen anders, mensen wilden andere dingen en ook het rationalisme kwam op. Boeken hadden in deze periode een grotere invloed op mensen. 'De Verlichting ontdekt de lezer, haalt hem uit zijn status van nederige onmondigheid en roept hem uit tot de centrale figuur van het literair gebeuren. Om de lezer is het te doen. De auteur slooft zich uit voor hem, behandelt hem met alle egards. De lezer moet immers worden bekeerd, overtuigd, onderricht tot betere of in ieder geval tot andere gedachten en overtuigingen worden overgehaald. Hierbij moet wel vermeldt worden, dat de verlichte auteur al dan niet bewust een subtiele komedie opvoert.'

Dit is een stukje uit onze syllabus over de Verlichting. Dit stukje beschrijft hoe de schrijver was tegenover de lezers, wat hij wilde bereiken en wat de functie was van zijn boek. Het was dus vaak een manier om de spot te drijven met de samenleving van dat moment. Door het komisch te brengen zal de lezer het grappig gaan vinden en potentieel tot inzicht komen. Een reis door het Apenland is een mooi voorbeeld van zo'n boek. de schrijver ( J.A. Schasz M.D.) drijft de spot met de samenleving en uit kritiek. Dit kon in de Verlichting niet openlijk want het was vrij zeker dat je dat niet zou overleven. Daarom bedachten ze een niet bestaande wereld die ze zo beschreven dat het de verkeerde eigenschappen van hun eigen samenleving had. Zo konden ze toch kritiek uiten. Een reis door het Apenland is ook zo'n uiting van kritiek. Dit boek uit specifiek kritiek op het 'Schijn-Patriottisme' en de verdeeldheid onder de patriotten. Het is maatschappijkritiek in de vorm van een satire.

Maar is 'Een reis door het Apenland' wel zo'n typisch boek uit de Verlichting? Ik vind van wel en ik zal u daar mijn argumenten voor gaan geven.

'De beruchte gladheid van de meeste teksten uit de 'Aufklärung' vind wellicht in dit door en door dubieuze uitgangspunt haar oorsprong. Er is vaak geklaagd over de oppervlakkigheid van de verlichte literatuur. Dit verwijt gaat ook op voor het buitenland.'

Dit is een belangrijke eigenschap van de verlichte literatuur en dit zit ook duidelijk in 'Een reis door het Apenland'. In het eerste hoofdstuk wordt de oppervlakkigheid al getoond. Ik ga niet uitleggen wat er precies gebeurt, maar het zet meteen de toon voor de rest van het boek. De hoofdpersoon moet een zeer belangrijke keuze maken en dat moet hij ook snel doen. Hij doet er echter een eeuwigheid over om te beslissen en als hij eenmaal in de buurt is van beslissen realiseert hij zich pas dat het al veels te laat is. Het is letterlijk een kwestie van leven of dood en hij neemt alle tijd van de wereld. Ik zeg waarschijnlijk ook al te veel als ik zeg dat hij even de rol heeft van Engel des Doods.

Naast de duidelijke oppervlakkigheid is het ook heel duidelijk een imaginair reisverhaal, iets wat heel erg populair werd in de Verlichting. Het verhaal is dus niet echt gebeurd ( was dus ook zeer geschikt om kritiek te uiten op de samenleving en werd dus ook veelvuldig gedaan mede door deze mogelijkheid). Deze verhalen werden in de eerste persoon geschreven en dat is ook het geval bij dit boek. Je zal geen naam van de hoofdpersoon vinden in dit boek. Het enige wat je zal weten dat hij nummer 7854 is. Ook zit er in dit boek een politieke boodschap verwerkt. Die waren vaak zelfs belangrijker dan het verhaal zelf.

Ten slotte gaat het verhaal over niet meer dan een doodgewone man. Dit schrijf ik misschien een beetje denigrerend, maar zo werd het tijden gezien. De hoofdrollen waren niet weggelegd voor normale mensen, die waren voor koningen, ridders, priesters en bijvoorbeeld heiligen. Nu konden verhalen ook gaan over normale mensen waar niet alleen hun daden op de voorgrond lagen maar ook hun innerlijk leven werd duidelijk. Deze nieuwe literatuur deed zijn entree in de Verlichting, en dit zie je ook terug in 'Een reis door het Apenland'. De moderne roman is geboren.

Hierbij kom ik tot de conclusie dat 'Een reis door het Apenland' een typisch voorbeeld is voor literatuur uit de Verlichting. Het heeft de beruchte oppervlakkigheid die kenmerkend was. Ook is het een imaginair reisverhaal. Dit was een genre wat heel populair was in de Verlichting. Ten slotte is de hoofdpersoon niets meer dan een doodgewone man en dit was een invloed van de opkomst van de Verlichting. Naast dat ik duidelijk wilde maken dat dit boek hoort bij literatuur uit de Verlichting wilde ik ook nog zeggen dat het echt een aanrader is om te lezen! Boeken waren toen niet alleen maar kritiek of een boodschap aan de maatschappij maar vaak was amusement ook een doel! Het is een erg leuk boek en op een rare manier heel verfrissend omdat je niet veel van dit soort boeken tegenkomt.